W chwili rozpadu małżeństwa, każdej ze stron przysługuje możliwość żądania w postępowaniu rozwodowym ustalenia przez sąd wyłącznej winy drugiego z małżonków. Wyjaśnić należy, że rozwód z orzeczeniem o wyłącznej winie to szczególny rodzaj postępowania, w którym sąd dokonuje oceny zachowania obojga z małżonków i na tej podstawie może przypisać jednemu z małżonków wyłączną odpowiedzialność za rozpad małżeństwa.

Jako adwokat rodzinny i rozwodowy w Krakowie pomagam w takich sprawach.

CZYM JEST WINA W ROZWODZIE?

W polskim prawie wina nie została dokładnie zdefiniowana, więc mówi się o naruszeniu obowiązków małżeńskich. Przykładami takich naruszeń mogą być np. zdrada, stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej, a więc tylko te okoliczności, które spowodowały rozkład pożycia małżeńskiego. W sytuacji, gdy sąd stwierdzi, że do rozpadu małżeństwa przyczynili się oboje małżonkowie, niezależnie od stopnia naruszenia obowiązków małżeńskich sąd może przypisać w wyroku rozwodowym obopólną winę za rozpad małżeństwa. Przy takiej ocenie nie ma znaczenia, który z małżonków bardziej lub mniej przyczynił się do rozpadu więzi małżeńskiej.

ZDRADA MAŁŻEŃSKA

Zdrada to jedna z najczęstszych przyczyn orzeczenia winy. Jest ona traktowana jako poważne naruszenie „obowiązków małżeńskich”. W takiej sytuacji małżonek, który nie zawinił, może żądać alimentów, nawet jeśli po rozwodzie istotnie pogorszy się jego sytuacja materialna.  Ważne jednak, że nie każda zdrada automatycznie prowadzi do przypisania wyłącznej winy – jeśli doszło do niej dawno, a zdradzony małżonek pomimo tego kontynuował wspólne życie, to sąd może nie uznać danej zdrady za decydującą przyczynę rozpadu związku.

W sytuacji zdrady – zdradzony małżonek / małżonka – pomimo negatywnych emocji, musi zachować się w sposób rozsądny. Gwałtowna reakcja, przemoc fizyczna czy ciągłe wyrzuty wobec zdradzającego (np. przez dłuższy okres czasu) mogą doprowadzić do uznania przez sąd orzekający rozwód, że to oboje małżonkowie są winni rozkładowi pożycia.

W orzeczeniu w wyroku rozwodowym wyłącznej winy, sąd może uznać, że zdrada to nie tylko akt fizyczny – może to być też nawiązanie bliskiej, poufnej relacji, emocjonalnie z osobą trzecią mogą być uznane za naruszenie „obowiązku” wierności wobec drugiego małżonka.

PRZEMOC DOMOWA, A ROZWÓD.

Stosowana przemoc fizyczna czy psychiczna może być istotnym powodem przypisania wyłącznej winy w wyroku rozwodowym. Przemoc fizyczną stosunkowo łatwiej jest udowodnić niż przemoc psychiczną. Przemoc fizyczną w sprawie rozwodowej można udowodnić poprzez obdukcję lekarską, zeznania świadków czy akta sprawy karnej (o ile została wszczęta i/lub zakończona).

 O ile przemoc fizyczną jest stosunkowo łatwo udowodnić, o tyle przemoc psychiczna w postępowaniu rozwodowym może być znacznie trudniejsza do udowodnienia w postępowaniu rozwodowym. Co może być przykładem przemocy psychicznej w rodzinie?

Może to być poniżanie drugiego małżonka (np. w otoczeniu bliskich znajomych, rodziny i przyjaciół), szantaże emocjonalne, izolowanie od otoczenia, inwigilacje małżonka, wywieranie presji w celu podjęcia określonych decyzji lub zachowań, czy celowe wywoływanie awantur domowych. Trudno przytoczyć tutaj wszystkie przykłady przemocy psychicznej, jednak mam nadzieję, że powyższe przykłady pozwoliły chociaż zarysować problematykę przemocy psychicznej w rodzinie.

W tym przypadku ważnym dowodem będą zeznania świadków (bliskich znajomych, przyjaciół, rodziny, sąsiadów, pracowników i współpracowników) będących świadkami stosowania przemocy psychicznej wobec pokrzywdzonego małżonka. Innymi ważnymi dowodami w sprawach mogą być wiadomości sms (i/lub innych komunikatorów społecznościowych) oraz nagrania rozmów.

W sytuacji, gdy staramy się o orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy drugiej strony, dowód z przesłuchania świadków, w szczególności w przypadku przemocy psychicznej, może mieć decydujące znaczenie dla wyniku sprawy rozwodowej. Jeśli przemoc fizyczna lub psychiczna jest stosowana ciągle przez drugiego małżonka, można wnieść o zabezpieczenie, aby sąd zobowiązał małżonka do opuszczenia wspólnego mieszkania na czas trwania procesu (art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej) – o tym będzie w kolejnych wpisach.

ALIMENTY W TRAKCIE ROZWODU.

Jeśli sąd uzna w wyroku rozwodowym, że rozpad małżeństwa to wyłączna wina jednego z małżonków, druga strona będzie miała możliwość żądania alimentów od „winnego” małżonka. Warto nadmienić, że małżonek starający się o wyłączną winę może wnioskować o tymczasowe alimenty już w momencie złożenia pozwu o rozwód. Takie zabezpieczenie jest tymczasowe i obowiązuje do zakończenia sprawy rozwodowej.

ALIMENTY NA WSPÓLNYCH DZIECI

Orzeczenie o winie nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny wobec dzieci. Sąd ustala alimenty niezależnie od tego, kto ponosi winę za rozpad małżeństwa. Obowiązek ten ma na celu zapewnienie dziecku standardu życia porównywalnego do tego, jakie gwarantowali im wspólnie rodzice (art. 58 par. 1 KRO).

KONSEKWENCJE ROZWODU Z ORZECZENIEM WYŁĄCZNEJ WINY JEDNEJ ZE STRON

Kluczowym skutkiem rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie rozpadu małżeństwa jest możliwość żądania alimentów od „winnego” małżonka przez drugą stronę. W przypadku takiego żądania małżonek dochodzący alimentów nie musi udowodniać pogorszenia czy wręcz znalezienia się w trudnej sytuacji materialnej – takie alimenty mogą zostać orzeczone nawet dożywotnio.  Jednocześnie małżonek, który został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, nie ma prawa domagać się alimentów od byłego małżonka, nawet w przypadku popadnięcia istotnego pogorszenia sytuacji materialnej.