Nieotrzymywanie zasądzonych alimentów to częsty problem, z którym borykają się osoby uprawnione do ich otrzymywania. Jeśli zobowiązany do płacenia rodzic unika obowiązku alimentacyjnego, a egzekucja komornicza okazuje się bezskuteczna, jednym z rozwiązań może być skorzystanie z funduszu alimentacyjnego. W niniejszym artykule wyjaśniam, kto może ubiegać się o wsparcie, jakie warunki trzeba spełnić oraz jak wygląda procedura uzyskania świadczeń.

Mechanizm funduszu alimentacyjnego polega na tym, że alimenty są tymczasowo wypłacane z budżetu państwa, a następnie właściwe organy podejmują działania mające na celu dochodzenia należności od dłużnika i zobowiązanie go do zwrotu wypłaconych środków. Należności przypadające od dłużnika alimentacyjnego z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu podlegają ściągnięciu wraz z odsetkami na drodze egzekucji sądowej.

Kto może złożyć wniosek?

Złożenie wniosku do Funduszu Alimentacyjnego jest możliwe, jeżeli dziecko:
• nie ukończyło 18 roku życia;
• nie ukończyło 25 roku życia, ale kontynuuje naukę w szkole lub w szkolę wyżej;
• legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (wtedy nie obowiązuje żadne ograniczenia wiekowe).

Co ciekawe, świadczenie przysługuje nie tylko obywatelom polskim, ale również osobom nie posiadającym obywatelstwa polskiego, o ile zamieszkują na terytorium Polski przez okres, w którym otrzymują świadczenia z funduszu oraz przebywają na terytorium kraju na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy albo w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.

Wniosek o przyznanie świadczenia alimentacyjnego należy kierować do gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego. Choć uprawnionym do alimentów jest dziecko, wnioskować o alimenty może również jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny. Dodatkowo, warto pamiętać, że wnioskować należy w określonym terminie, ponieważ wnioski o ustalenie prawa do świadczeń na nowy okres świadczeniowy są przyjmowane od dnia 1 sierpnia danego roku, a w przypadku złożenia drogą elektroniczną – od dnia 1 lipca danego roku.

Kryterium 1: bezskuteczna egzekucja

Główną przesłanką ubiegania się o alimenty stanowi bezskuteczna egzekucja alimentów przez komornika. Oznacza to, że komornik w okresie dwóch miesięcy przed złożeniem wniosku o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego nie wyegzekwował pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych. Potwierdza bezskuteczność egzekucji również komornik sądowy odpowiednim zaświadczeniem.

💡 A co, jeśli dłużnik płaci nieregularnie albo mniej, niż powinien? Jedną z najczęstszych praktyk stosowanych przez dłużników alimentacyjnych jest częściowe lub okazjonalne regulowanie zobowiązań, co może sprawiać wrażenie, że uprawniony do alimentów nie spełnia kryteriów do uzyskania świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Jednak wieloletnia praktyka sądowa pokazuje, że takie działanie dłużnika nie oznacza skutecznej egzekucji. W orzecznictwie przyjmuje się, że egzekucja pewnych kwot od dłużnika (nawet jeśli ich suma jest znacząca) – nie spełnia to przesłanki skutecznej egzekucji. Znaczne różnice w wysokości egzekwowanych kwot w poszczególnych miesiącach wskazują na to, że dłużnik nie regulował zobowiązań w pełnej wysokości. W praktyce oznacza to, że osoby uprawnione do alimentów nie powinny rezygnować z ubiegania się o wsparcie z funduszu alimentacyjnego, jeśli dłużnik płaci nieregularnie lub w mniejszych kwotach, niż zostało zasądzone.

Kryterium 2: dochody członków rodziny

Warunkiem koniecznym do otrzymania świadczenia z funduszu alimentacyjnego spełnienie kryterium dochodowego, które obecnie nie może przekraczać 1.209,00 zł netto na osobę w rodzinie.

Ustalenie przeciętnego miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie odbywa się według precyzyjnie określonych zasad. Podstawą jest suma dochodów wszystkich członków rodziny uzyskanych w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy. Następnie kwotę tę dzieli się przez 12 miesięcy oraz przez liczbę osób, które w danym roku wchodziły w skład rodziny. Ważnym jest to, że skład rodziny brany pod uwagę to ten, który obowiązywał w roku kalendarzowym stanowiącym podstawę obliczeń. Oznacza to, że zmiany w składzie osobowym rodziny, które nastąpiły po tym okresie – nawet jeśli wpłynęły na jej sytuację finansową – nie są traktowane jako zdarzenia powodujące uzyskanie lub utratę dochodu. Tym samym, choć może ona mieć znaczenie dla realnej sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy, nie jest podstawą do ponownego przeliczenia dochodu w kontekście przyznawania świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Wysokość świadczenia

Obecnie świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 1000 zł. W praktyce świadczenie z funduszu nie rekompensuje w pełni wszystkich strat finansowych wynikających z długotrwałego uchylania się od obowiązku alimentacyjnego przez zobowiązanego rodzica. W świetle orzecznictwa wysokość świadczenia z funduszu alimentacyjnego jest ściśle powiązana z kwotą bieżąco ustalonych alimentów, a nie z zaległościami alimentacyjnymi czy odsetkami wynikającymi z ich nieterminowego regulowania.

Ponadto, na wysokość świadczenia również ma wpływ dochody członków rodziny, bowiem może znaleźć zastosowanie mechanizm „złotówka za złotówkę”. Jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę przekracza kwotę 1.209 zł o kwotę nie wyższą niż kwota świadczenia z funduszu, to świadczenie z funduszu alimentacyjnego przysługuje w wysokości różnicy między kwotą świadczenia a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny. Brzmi dość skomplikowane, więc przykładowo:

💡 Na jednego członka rodziny przypada dochód w wysokości 1.500 zł miesięcznie i wówczas dziecko ma zasądzone alimenty na kwotę 1.000 zł, to z funduszu alimentacyjnego można otrzymać kwotę maksymalnie 709 zł.

Podsumowanie

Na koniec warto stwierdzić, że prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego wygasa, jeśli którekolwiek z wymaganych kryteriów nie zostanie spełnione. Dotyczy to m.in. braku tytułu wykonawczego, skutecznej egzekucji alimentów, niespełnienia kryterium wiekowego lub dochodowego, a także wystąpienia innych okoliczności wykluczających przyznanie świadczenia.